کد مطلب:28222 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

چگونه انسان مي تواند از راه شك دكارتي به يقين برسد؟

ر اين رابطه توجه به چند نكته ضروري است: الف) به نظر مي رسد شما از آغاز، سنگ بناي اساسي انديشه و راه خود را، خانه عنكبوت قرار داده ايد و بسيار شگفت انگيز است كه در جست وجوي بنيان نهادن كاخ رفيع يقين بر آن تارهاي لرزان هستيد. ديدگاه هاي كسي چون نيچه، نه تنها در جهان اسلام و در چشم انداز معارف والاي ديني كمترين بها و ارزشي ندارد؛ بلكه در جهان غرب نيز سخت مورد اعتراض و مخالفت متفكران و انديشمندان است. ب ) شكاكيت دكارتي هم تاكنون براي هيچ كس مفيد نيفتاده و از همان آغاز در جهان غرب مورد نقد فيلسوفان واقع شده است؛ زيرا آنچه را كه او آغاز از شك مي ناميد تنها «شك دستوري» بود نه «شك واقعي» جالب تر اينجاست كه قرن ها قبل از دكارت فيلسوفان بزرگ اسلامي مانند «ابوعلي سينا» اين نكته را تذكر داده بودند كه اگر كسي بخواهد از راه «شك در هستي خود» وجود خويش را اثبات كند و به يقين برسد، يا مثل كانت بگويد: «مي انديشم پس هستم» (Cogito ergo sum) گرفتار مغالطه و خطايي بس بزرگ شده است؛ زيرا همين كه مي گويد: «شك مي كنم، مي انديشم، پس هستم» از آغاز به چند چيز اعتراف قطعي كرده است: 1- وجود شك انديشه، 2- وجود شك كننده (شاك) يا انديشنده، 3- متعلق و موضوع شك يا انديشه (امر مشكوك)، 4- نسبت بين شك، شاك و مشكوك؛ يعني، بين انديشه، انديشنده و متعلق فكر. بنابراين يقين به وجود شك كننده (مَنْ) در رتبه مقدم بر شك است و چيزي كه ثبوتش در رتبه متقدم است، نمي تواند در رتبه متأخر از شك اثبات شود. بنابراين اصلاً آغاز راه معرفت علم و يقين است و آگاهي هاي بشر از قطعيات و بديهيات شروع مي شود و به تدريج جلو مي رود. بسيار تأسف انگيز است كه برخي، ناآگاهانه و بدون سير در منابع غني فلسفي، فكري و معرفتي خود - كه تفوق آن بر فلسفه هاي وارداتي غربي بسيار چشمگير است - رو به چند شعار ظاهر فريب و بي محتواي غربي ها نموده و كوركورانه به تقليد و پيروي از آنها مي پردازند و در آخر چيزي جز دنيايي از ترديدها، ابهامات و تيرگي ها به كف نمي آورند و به اصطلاح ادعاي علم و انديشه و... مي كنند. ج ) اما اين كه «بر لوح ضمير خود چه بنويسيم كه جاي هيچ شك و شبهه اي نداشته باشد يا اصلاً اين كار امكان دارد يا خير؟» بايد گفت: اين كار نه تنها امكان دارد؛ بلكه بر لوح نفس چيزهايي نوشته شده كه در آن هيچ ترديدي وجود ندارد. آري بر لوح نفس همه آدمي زادگان نوشته است {H{/Bفِطْرَتَ اَللَّهِ اَلَّتِي فَطَرَ اَلنَّاسَ عَلَيْها{w5-10w}{I30:30I}/}H}{M؛ آن فطرت زيبا و نيك سيرت الهي (خداشنايي و خداجويي) است كه خداوند همه را بر اساس آن آفريده است M}. و نيز آمده است: {A{/Bيا أَيُّهَا اَلْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلي رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ {w1-9w}{I84:6I}/}A}{M؛ اي انسان تو شتابنده به سوي پروردگارت هستي و لاجرم او را خواهي يافت M}. از ديدگاه قرآن دو نكته برجسته بر جريده دل نگاشته شده است: 1- توحيد و خداشناسي؛ يعني، معرفت و شناخت پروردگار بر آن صحيفه پاك و نوراني ثبت است. انسان با علم حضوري خدا را مي شناسد و معرفت را از بالاترين نقطه هستي؛ يعني، علت العلل آغاز مي نمايد. سپس رو به جهان مي كند و با معرفت حصولي آن را مورد شناسايي قرار مي دهد. 2) عشق به خدا كه بالاترين و زيباترين عشق ها و گرايش است. بنابراين آن كه گرفتار وسوسه و ترديد شود، يا دل به چيزي كمتر از كمال نهايي و مطلق ببندد، راه خويش را گم كرده است. به راستي منشأ همه بدبختي ها و بيچارگي هاي بشر، روي گرداني از همان حقيقت نهادين است. به قول مولوي: {Sاز نيستان تا مرا ببريده اند# از نفيرم مرد و زن ناليده اندS} بنابراين آنچه شما در جست وجوي آن هستيد، در نهانخانه ضمير شما است؛ اما براي يافتن آن بايد به خود آييد و آنچه را خود داريد، از بيگانه تمنا نكنيد. {Sسال ها دل طلب جام جم از ما مي كرد# آنچه خود داشت زبيگانه تمنا مي كردS}